Xuất khẩu gạo, cơ hội và thách thức
Trong thời gian gần đây, thị trường lúa gạo đã có những biến động mạnh mẽ, điều này đã tạo ra cơ hội cho Việt Nam trong việc xuất khẩu gạo với số lượng và giá cả tốt hơn. Tuy nhiên, việc này cũng đặt ra nhiều thách thức, bao gồm việc đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và ổn định thị trường tiêu thụ nội địa.
Thương hiệu và uy tín quốc gia
Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, đến cuối tuần trước, các loại gạo xuất khẩu phổ biến của Việt Nam đang có giá cao nhất trên thị trường quốc tế. Mặc dù giá gạo đang ở mức kỷ lục kể từ đợt sốt giá gạo lịch sử vào năm 2008, các doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam cho biết nhu cầu nhập khẩu gạo vẫn rất cao.
Trong tháng 7 năm 2023, Việt Nam đã tiêu thụ 660.738 tấn gạo với giá trị 362,66 triệu USD, tăng 6,9% về số lượng và tăng 6,4% về giá trị so với tháng trước.
Trong 7 tháng đầu năm, Việt Nam đã xuất khẩu hơn 4,9 triệu tấn gạo với tổng giá trị 2,62 tỷ USD, tăng 20,1% về số lượng và tăng 31,4% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái.
Trên thế giới, chỉ có số ít quốc gia có khả năng sản xuất gạo đủ để đáp ứng nhu cầu của họ và còn có thể xuất khẩu. Việt Nam là một trong số đó. Những quốc gia này không chỉ phải đảm bảo an ninh lương thực cho dân số của họ, mà còn có trách nhiệm đối với thị trường gạo toàn cầu, có ý nghĩa lớn hơn.
Cần nhận thức rằng, vấn đề này không chỉ liên quan đến giá cả mùa vụ của người nông dân, lợi nhuận kinh doanh của các thương lái, doanh nghiệp hay đảm bảo an ninh lương thực của cơ quan quản lý nữa.
Gạo không chỉ là một lĩnh vực kinh doanh đơn thuần hay việc đảm bảo an ninh lương thực của một quốc gia. Việc xuất khẩu gạo còn liên quan đến thương hiệu và uy tín quốc gia trong việc thương lượng với các đối tác quốc tế. Với vai trò quan trọng của Việt Nam trong thị trường gạo toàn cầu, xuất khẩu gạo cũng đóng góp vào việc đảm bảo nguồn cung lương thực ổn định và phát triển bền vững cho nhiều quốc gia.
Nguồn cung lương thực và nguyên vật liệu đầu vào cho sản xuất lương thực đang bị hạn chế và gián đoạn do xung đột địa chính trị. Thời tiết cực đoan, đặc biệt là hiện tượng El Nino, đang gây nguy cơ giảm sản lượng lương thực nói chung và lúa gạo nói riêng. Vì vậy, các quốc gia đang lo lắng về nguồn cung phục vụ nhu cầu nội địa. Để đối phó với tình trạng này, một số quốc gia như Ấn Độ và UAE đã ngừng xuất khẩu, tăng thêm áp lực lên nguồn cung.
Đối với việc cung cấp thực phẩm trong nước, việc đảm bảo an ninh lương thực đòi hỏi phải đáp ứng hai yếu tố chính là đủ và tiếp cận được. Đảm bảo đủ nghĩa là phải đảm bảo nguồn cung thực phẩm cho người dân và dự trữ ổn định. Để làm được điều này, việc đảm bảo nguồn cung thực phẩm cần được tính toán kỹ lưỡng, vượt qua ngưỡng thông thường và xét đến bối cảnh khó đoán định trong tương lai. Đảm bảo tiếp cận được nghĩa là người dân phải có thể mua được thực phẩm với giá cả ổn định, tránh để giá tăng cao theo xu hướng chung của thế giới, ảnh hưởng đến lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô.
Giữ vững ổn định thị trường trong nước
Tại thời điểm hiện tại, giá gạo trong nước đã tăng nhưng vẫn đang ổn định. Tuy nhiên, đối với các doanh nghiệp, thách thức đang đối diện là việc đàm phán, ký kết hợp đồng và thu mua gạo vì giá cả thay đổi liên tục và mỗi bên đều muốn tối đa hóa lợi nhuận.
Để giải quyết vấn đề đảm bảo hợp đồng mà các doanh nghiệp đang đối mặt, ông Võ Trí Thành cho rằng cần tăng tính linh hoạt trong việc ký kết hợp đồng để tránh tranh chấp và đánh mất uy tín trên thị trường. Người nông dân, thương lái và doanh nghiệp xuất khẩu nên suy nghĩ xa hơn và đảm bảo thực hiện hợp đồng để giữ vững thị trường trong tương lai bằng cách thiết lập mối quan hệ lâu dài với các đối tác.
Mặc dù thị trường lúa gạo thế giới đang biến động, nhưng thị trường tiêu dùng trong nước vẫn ổn định, điều đó làm cho chúng ta cảm thấy hạnh phúc. Tuy nhiên, việc thu mua lúa gạo để đầu cơ và chờ giá tăng đang diễn ra, đây là một hành động không có lý do và có thể làm tăng giá lúa gạo một cách không hợp lý. Khi giá lúa gạo tăng đột ngột, nhiều mặt hàng khác cũng sẽ tăng theo.
Cần phải có sự hợp tác giữa Chính phủ, các bộ ngành, doanh nghiệp và người dân để kiểm soát tình hình. Bộ Công Thương đã đưa ra lời khuyên cho các doanh nghiệp xuất khẩu gạo để đảm bảo an ninh lương thực quốc gia trong khi vẫn tận dụng cơ hội xuất khẩu. Chỉ thị 07 vừa được ban hành với những giải pháp dài hơi và tập trung vào vấn đề này, đây là biện pháp cần thiết để tránh rủi ro khi giá gạo tăng cao.
Hiện nay, chúng ta cần phải duy trì sự ổn định trong kinh doanh bằng cách tuân theo thị trường, đảm bảo đạo đức và trách nhiệm. Đồng thời, cần tìm cách tối ưu hóa năng lực xuất khẩu lúa gạo trên thị trường toàn cầu bằng cách cải tiến chuỗi sản xuất, áp dụng công nghệ và nâng cao hệ thống kho bãi và cảng biển xuất khẩu.
